ဘၣ်ဃးဒီးကတီၢ်ယံာ် COVID
တၢ်ကတိၤ”ကတီၢ်ယံာ် COVID’ န့ၣ်ညီနုၢ်တၢ်သူအီၤလၢတၢ်ကပာ်ဖျါ၀ဲဒၣ်-
- COVID-19 တၢ်ဆါပနီၣ်လၢလၢအကဲထီၣ်အသးဆူညါ– COVID-19 အတၢ်ဆါပနီၣ် လၢအအိၣ်၀ဲဒၣ်ယံာ်ဒိၣ်န့ၢ် 4 နွံတဖၣ်ခံခါလၢာ်အဂီၢ်လီၤ
- COVID-19 ကဲထီၣ်၀ံၤအလီၢ်ခံတၢ်အိၣ်သးတဖၣ်,တၢ်ဆါဖှိၣ် – COVID-19 တၢ်ဆါပနီၣ်လၢ 12 နွံ၀ံၤအလီၢ်ခံလၢတၢ်ထံၣ်န့ၢ်တၢ်ဆါအကျိၤအကွာ်လၢအဂၤရှဲ ပၠးအီၤတသ့န့ၣ်လီၤ.
ကတီၢ်ယံာ် COVID န့ၣ်ဟဲဖျါထီၣ်၀ဲဒၣ်လၢအလီၤဆီလိာ်အသးလၢပှၤလၢတဒ်သိးလိာ်အသး တဖၣ်အဂီၢ်ဒီးတၢ်တၢ်ဆါပနီၣ်တဖၣ်န့ၣ်ရဲၣ်လီၤအသးစးထီၣ်လၢစၢ်တုၤအနးသ့လီၤ.
ကတီၢ်ယံာ် COVID တၢ်ဆါပနီၣ်တဖၣ်
တၢ်ဆါပနီၣ်လၢအကဲထီၣ်အါကတၢၢ်န့ၣ်ဘၣ်တၢ်ပာ်ဖျါထီၣ်အီၤဃုာ်ဒီးကတီၢ်ယံာ် COVID မ့ၢ်၀ဲ-
- လီၤဘှံးလီၤတီၤ(လီၤဘှါ)
- ကသါဖုၣ်
- တၢ်ဂ့ၢ်ကီဃုာ်ဒီးနတၢ်သ့ၣ်နီၣ်ဒီးတၢ်စၢၢ်ဆၢလီၤသး(“တၢ်သ့ၣ်နီၣ်တထံတဆး”).
တၢ်ဆါပနီၣ်အဂၤပာ်ဃုာ်-
- သးဖျၢၣ်စံၣ်ဖုချ့,သးနါပှၢ်ဆါမ့တမ့ၢ်ဃံး
- ကူး
- တၢ်ဆီတလဲလၢတၢ်အရီယ်မ့တမ့ၢ်တၢ်နၢ
- စုဆၢခီၣ်ဆၢဒီးယုၢ်ညၣ်ဆါ
- တသံၣ်ဒီးအ့ၣ်ထုးဆါ
- တၢ်မံအတၢ်ဂ့ၢ်ကီ(မံတန့ၢ်)
- တၢ်ဆီတလဲဒီးသးတၢ်တူၢ်ဘၣ်(မၤအါထီၣ်တၢ်ဘၣ်ယိၣ်,တၢ်သူၣ်ကိၢ်သးဂီၤမ့တမ့ၢ်သးသဟီၣ်လီၤ)
- ခိၣ်မူၤ
- ခိၣ်သၣ်ဃံဆါ
- တၢ်ကိၢ်ထီၣ်ဖဲအဘၣ်ဒး
- ဖံးဘ့ၣ်သး,ခိၣ်ဆူၣ်လီၤဆှု
- သးကလဲာ်,ဟၢဖၢလူ,ဟၢဖၢဆါ,သးအဲၣ်ဒိးအီၣ်တၢ်တအိၣ်လၢၤဘၣ်.
လၢဖိသၣ်အကျါ,တၢ်ဆါပနီၣ်တဖၣ်ပာ်ဃုာ်-
- သးတၢ်တူၢ်ဘၣ်အတၢ်ပနီၣ်တဖၣ်
- လီၤဘှံးလီၤတီၤ
- တၢ်ဂ့ၢ်ကီဒီးတၢ်မံန့ၣ်လီၤ.
တၢ်လီၤပျံၤအတၢ်ဂ့ၢ်လၢကတီၢ်ယံာ် COVID အဂီၢ်
ကတီၢ်ယံာ် COVID န့ၣ်အတၢ်အိၣ်သးအါလၢအကကဲ ထီၣ်အသးဒီးပှၤလၢအမ့ၢ်ပှၤဒ်သိး-
- ပှၤလၢတဆဲးဒီသဒၢအသးတဖၣ်န့ၣ်လီၤ
- အိၣ်ဒီးတၢ်ဆူးတၢ်ဆါလၢအနးဃုာ်ဒီး COVID-19, ပာ်ဃုာ်တၢ်လၢအလိၣ်ဘၣ်တၢ်ထီၣ် ဘၣ်တၢ်ဆါဟံၣ်မ့တမ့ၢ်လိၣ်ဘၣ်တၢ်ကွၢ်ထွဲအဒိၣ်အမုၢ်တဖၣ်န့ၣ်လီၤ
- အိၣ်ပာ်ဒီးတၢ်ဆါအတၢ်အိၣ်သးတဖၣ်မ့တမ့ၢ်တၢ်ဆါတချုး COVID-19, အဒိန့ၣ်သွံၣ် တၢ်ဆီၣ်သနံးထီၣ်,ပသိၣ်အတၢ်ဆူးတၢ်ဆါအယံာ်အထၢ,သွံၣ်ဆၢဆံၣ်ဆၢဒီးတၢ်ဘီၣ်တလၢခၢးန့ၣ်လီၤ.
တၢ်မၤန့ၢ်တၢ်ကူစါလၢကတီၢ်ယံာ် COVID အဂီၢ်
ဖဲနမ့ၢ်အိၣ်ဒီးတၢ်ဘၣ်ယိၣ်ဘၣ်ဃးတၢ်ဆါအပနီၣ်လၢအကဲထီၣ်အသးဆူညါဖဲနမၤန့ၢ် COVID-19 ၀ံၤအလီၢ်ခံန့ၣ်နကြၢးဆဲးကျိး၀ဲဒၣ်နကသံၣ်သရၣ်လၢကသံၣ်ကသီအတၢ်ကွၢ်သမံသမိး က့ၤတၢ်အဂီၢ်လီၤ.
တၢ်မၤကွၢ်လၢကတီၢ်ယံာ် COVID အဂီၢ်တအိၣ်ဘၣ်. နကသံၣ်သရၣ်ကသံကွၢ်နၤဘၣ်ဃးနတၢ် ဆါပနီၣ်တဖၣ်ဒီးတၢ်ဘၣ်ဒိဘၣ်ထံးလၢအအိၣ်ထီၣ်လၢနတၢ်အိၣ်မူအပူၤန့ၣ်လီၤ. အ၀ဲသ့ၣ်ဘၣ် သ့ၣ်သ့ၣ်ကဟ့ၣ်ကူၣ်၀ဲဒၣ်တၢ်မၤကွၢ်တနီၤလၢတၢ်ကထံၣ်န့ၣ်တၢ်ဂ့ၢ်လၢအဒုးကဲထီၣ်တၢ်လၢနတၢ်ဆါပနီၣ်တဖၣ်အဂီၢ်ဒီးကွၢ်ကပာ်ထုးကွံာ်တၢ်အိၣ်သးလၢအဂၤတဖၣ်န့ၣ်လီၤ.
တၢ်ကူစါထဲတမံၤမ့တမ့ၢ်ကသံၣ်ကသီထဲတခါလၢတၢ်ကကူစါကတီၢ်ယံာ် COVID န့ၣ်တအိၣ် ဘၣ်. နကသံၣ်သရၣ်ကကတိၤတၢ်ဒီးနၤဘၣ်ဃးတၢ်ကွၢ်ထွဲကဟုကယာ်ဒီးတၢ်ဆီၣ်ထွဲလၢဘၣ်တဘၣ်နကလိၣ်ဘၣ်အီၤန့ၣ်လီၤ. ဘၣ်သ့ၣ်သ့ၣ်အ၀ဲသ့ၣ်တဟ့ၣ်နၤဒီးတၢ်ဟ့ၣ်ကူၣ်လၢအဘၣ်ဃးဒီး-
- တၢ်ကွၢ်ဟုၣ်ဒီးတၢ်ရဲၣ်ကျဲၤပၢဆှၢနတၢ်ဆါပနီၣ်တဖၣ်လၢဟံၣ်,အဒိဒ်သိးခီဖျိတၢ်သူ၀ဲဒၣ် တၢ်ဆါအတၢ်ကွဲးနီၣ်မၤဃါတၢ်န့ၣ်လီၤ
- တၢ်ဆါပနီၣ်တဖၣ်ဘၣ်သ့ၣ်သ့ၣ်ကလိၣ်ဘၣ်ကသံၣ်ကသီအတၢ်ကွၢ်ထွဲ(အဒိဒ်သိးတၢ်ဆါပနီၣ်လၢအကဲထီၣ်သီမ့တမ့ၢ်နးထီၣ်)ဒီးတၢ်လီၢ်ဖဲတၢ်ကဃုထံၣ်န့ၢ်တၢ်ကွၢ်ထွဲဖဲနမ့ၢ်လဲၤခီဖျိဘၣ်တၢ်ဆါပနီၣ်သ့ၣ်တဖၣ်အံၤအခါန့ၣ်လီၤ
- ဖဲ COVID-19 ကဲထီၣ်၀ံၤအလီၢ်ခံနွံတဖၣ်ဒီးလါတဖၣ်၀ံၤအလီၢ်ခံဘၣ်ကွၢ်လၢ်တၢ်မနုၤ လဲၣ်
- တၢ်ဆီၣ်ထွဲလၢတၢ်အိၣ်မူအက့ၢ်အဂီၤအတၢ်နုာ်လီၤကျဲၤဘၣ်တၢ်အဂီၢ်,အဒိန့ၣ်တၢ်အီၣ်န့ၢ်ဂံၢ်န့ၢ်ဘါ,နီၢ်ခိအတၢ်ဟူးတၢ်ဂဲၤဒီးတၢ်တၢၣ်ပီၣ်တဲသကိးတၢ်န့ၣ်လီၤ.
ဖဲတၢ်ဆါပနီၣ်တဖၣ်မ့ၢ်ကဲထီၣ်တၢ်ဘၣ်ဒိဘၣ်ထံးအဒိၣ်အမုၢ်လၢနတၢ်အိၣ်မူအပူၤန့ၣ်,ဘၣ်သ့ၣ်သ့ၣ်တၢ်ကဆှၢဃီၤနၤဆူကသံၣ်သရၣ်စဲၣ်နီၤတဂၤအအိၣ်မ့တမ့ၢ်တၢ်ကူစါမၤဂ့ၤထီၣ်အတၢ်မၤစၢၤအတၢ်ဖံးတၢ်မၤလၢမၤစၢၤရဲၣ်ကျဲၤပၢဆှၢနတၢ်ဆါပနီၣ်ဒီးမၤစၢၤနတၢ်ဘျါက့ၤအဂီၢ်သ့အအိၣ်န့ၣ်လီၤ.
တၢ်ဘျါက့ၤလၢကတီၢ်ယံာ် COVID
တၢ်ဘျါက့ၤအဆၢကတီၢ်န့ၣ်ကလီၤဆီလိာ်အသးလၢပှၤတဂၤစုာ်စုာ်အဂီၢ်ဒီးနတၢ်ဆါပနီၣ်တဖၣ်ဘၣ်သ့ၣ်သ့ၣ်ကလီၤဆီလိာ်အသးဒ်တၢ်ဆၢကတီၢ်ယံာ်ထီၣ်အသိးလီၤ. ပှၤအါတက့ၢ်ကဘျါက့ၤ လၢ 3 တုၤ 4 လါအတီၢ်ပူၤလီၤ. သနာ်က့,လၢပှၤတနီၤအဂီၢ်,တၢ်ဆါအပနီၣ်တဖၣ်န့ၣ်ယံာ် တၢ်ဆၢကတီၢ်သ့လီၤ.
ဒီသဒၢနသးလၢကတီၢ်ယံာ် COVID
ကျိၤကျဲအဂ့ၤကတၢၢ်လၢတၢ်ကဒီသဒၢနသးလၢကတီၢ်ယံာ် COVID မ့ၢ်၀ဲတၢ်က ဒီသဒၢလီၤ နသးလၢတၢ်ကဘၣ်ကူဘၣ်ဂာ်န့ၣ်လီၤ.
တၢ်အိၣ်ချုးခံလိာ်သးဒီးန COVID-အကသံၣ်ဒီသဒၢတဖၣ်န့ၣ် မၤစၢၤဒီသဒၢ COVID-19 အတၢ်ဘၣ်ကူဘၣ်ဂာ်ဒီးဒီသဒၢထီဒါ တၢ်ဆူးတၢ်ဆါလၢအနးသ့လီၤ. ပှၤလၢအဆဲးဒီသဒၢအ သးန့ၣ်အတၢ်အိၣ်သးစှၤ၀ဲဒၣ်လၢအကပာ်ဖျါထီၣ်ကတီၢ်ယံာ် COVID ဖဲမ့ၢ်ဘၣ်ထိၣ်သတြီၤ ဒီးပှၤလၢအတဆဲးဒီသဒၢဘၣ်အသးအခါန့ၣ်လီၤ.
ပဒိၣ်တၢ်ခီဆၢ
ဖဲတၢ်ဆှၢဃီၤတခါလၢတၢ်မၤအီၤဖဲ 1 စဲးပထ့ဘၢၣ် 2022 ခီဖျိတၢ်အိၣ်ဆူၣ်အိၣ်ချ့ဒီးသူၣ်က့ သးပှၢ်တၢ်ကွၢ်ထွဲအကိတိာ်, တၢ်ဒိၣ် Mark Butler MP ၀ံၤအလီၢ်ခံ, ပဒိၣ်အကမံးတံာ်လၢ တၢ်အိၣ်ဆူၣ်အိၣ်ချ့အဂီၢ် (House Standing Committee on Health), သူၣ်က့သးပှၢ်တၢ် ကွၢ်ထွဲဒီးတၢ်လိာ်ခိၣ်လိာ်ကွဲ (Aged Care and Sport) ဃိထံသ့ၣ်ညါဒီးကပာ်ဖျါထီၣ်ဘၣ် ဃးကတီၢ်ယံာ် COVID ဒီး COVID-19 အတၢ်ဘၣ်ကူဘၣ်ဂာ်လၢအကဲထီၣ်ကဒါအသးန့ၣ်လီၤ.
ဖးဘၣ် တၢ်ဘၢၣ်တီၤတၢ်ပာ်ဖျါတက့ၢ်.
တၢ်ဂ့ၢ်တၢ်ကျိၤဆူညါ
- မၤန့ၢ်တၢ်မၤစၢၤလၢကတီၢ်ယံာ် COVID အဂီၢ်
- နၢ်ပၢၢ် တၢ်ဆါအပနီၣ်ဖဲ COVID-19 ၀ံၤအလီၢ်ခံဒီးကတီၢ်ယံာ် COVID
- ရီယၢၣ်အီးစတြ့လယါခီလ့ၣ်ဒီးထီရီၤကသံၣ်သရၣ် (Royal Australian College of General Practitioners) ပှၤဆါအဂီၢ်ဂံၢ်ထံး-ရဲၣ်ကျဲၤပၢဆှၢ COVID-19 ကဲထီၣ်၀ံၤအလီၢ်ခံတၢ်ဆါပနီၣ်တဖၣ်
- ထံကီၢ်ကသံၣ်ဒၢးအတၢ်အုၣ်သးအကရူၢ် (National Clinical Evidence Taskforce) COVID-19, အီးစတြ့လယါတၢ်နဲၣ်ကျဲလၢကသံၣ်ဒၢးတၢ်ကွၢ်ထွဲလၢပှၤလၢအအိၣ်ဒီး COVID-19 အဂီၢ်.