ဘၣ်ဃးဒီး COVID-19
COVID-19 မ့ၢ်တၢ်ဆါလၢအကဲထီၣ်ခီဖျိ coronavirus, SARS-CoV-2 န့ၣ်လီၤ. လၢပှၤတနီၤအဂီၢ်တၢ်အံၤဒုးကဲထီၣ်တၢ်ဆူးတၢ်ဆါလၢအစၢ်,သနာ်က့လၢပှၤအဂၤတဖၣ်အဂီၢ်အဒုးကဲထီၣ်တၢ်ဆူးတၢ်ဆါလၢအနးဒီးတၢ်သံတၢ်ပှၢ်သ့လီၤ.
COVID-19 တၢ်ဆါပနီၣ်တဖၣ်
ပှၤအါတက့ၢ်လၢအအိၣ်ဒီး COVID-19 လဲၤခီဖျိဘၣ်ထဲဒၣ်တၢ်ဆါအပနီၣ်တဖၣ်လၢအစၢ်န့ၣ်လီၤ. တၢ်သ့ၣ်တဖၣ်အံၤတၢ်ပၢဆှၢကူစါအီၤဃုာ်ဒီးနညီနုၢ်ကသံၣ်မၤစၢၤတၢ်ဆါအ့ၣ်ထုးသ့လီၤ.
တၢ်ဆါပနီၣ်လၢအညီနုၢ်ကဲထီၣ်တဖၣ် | တၢ်ဆါပနီၣ်လၢတညီနုၢ်ကဲထီၣ်တဖၣ် | တၢ်ဆါပနီၣ်လၢအနးတဖၣ် |
---|---|---|
တၢ်လိၤကိၢ်မ့တမ့ၢ်တၢ်ကိၢ်ထီၣ်ဒိၣ်ဒိၣ် |
ခိၣ်သၣ်ဃံဆါ |
တၢ်ကီတၢ်ခဲလၢတၢ်ကသါထီၣ်ကသါလီၤ |
လီၤဘှံးလီၤတီၤဒိၣ်ဒိၣ် | ကိာ်ယူၢ်ဆါ | နိးဖံးမ့တမ့ၢ်မဲာ်သၣ်ထီၣ်လါ |
ကူး-တဘျီတခီၣ်အိၣ်ဃုာ်ဒီး ကဟး | ကသါတလၢကသါလၢအစၢ် | သးနါပှၢ်ဆါမ့တမ့ၢ်ဃံး |
တၢ်လ့ၢ်ကွၢ်တၢ်အရီၢ်သ့ဒီး,မ့တမ့ၢ်တၢ်နၢတၢ်အစိသ့ဟါမၢ် | ယုၢ်ညၣ်မ့တမ့ၢ်စုဆၢခီၣ်ဆၢဆါ | တၢ်ခုၣ်ဒီးဖံးဘ့ၣ်စုၣ်စီၣ်မ့တမ့ၢ်ဖံးဘ့ၣ်လီၤ၀ါဒီးအဂီၤဖျၢၣ်ဖိထီၣ် |
တၢ်လ့ၢ်ကွၢ်တၢ်အရီၢ်သ့ဒီး,မ့တမ့ၢ်တၢ်နၢတၢ်အစိသ့ဟါမၢ် | နါအ့ၣ်ထံယွၤ | မဲာ်ခံးသူမ့တမ့ၢ်လီၤဃံၢ် |
တၢ်လ့ၢ်ကွၢ်တၢ်အရီၢ်သ့ဒီး,မ့တမ့ၢ်တၢ်နၢတၢ်အစိသ့ဟါမၢ် | ခုၣ်ကနိး | သးတၢ်သ့ၣ်ညါကဒံကဒါ |
တၢ်လ့ၢ်ကွၢ်တၢ်အရီၢ်သ့ဒီး,မ့တမ့ၢ်တၢ်နၢတၢ်အစိသ့ဟါမၢ် | သးကလဲာ်,ဘှိး | တၢ်ဂ့ၢ်ကီလၢအမၤပၢၢ်ထီၣ်နသးတန့ၢ် |
တၢ်လ့ၢ်ကွၢ်တၢ်အရီၢ်သ့ဒီး,မ့တမ့ၢ်တၢ်နၢတၢ်အစိသ့ဟါမၢ် | အ့ၣ်လူ | ဆံၣ်ဆါစှၤမ့တမ့ၢ်ဆံၣ်တထီၣ်ဘၣ် |
ဖဲနမ့ၢ်အိၣ်ဒီးတၢ်ဆါအပနီၣ်လၢအနးတမံၤလၢ်လၢ်လၢထးအခါကိးဘၣ် 000 တဘျီဃီတက့ၢ်. တဲဘၣ်ပှၤတူၢ်လိာ်လီတဲစိတၢ်ကိးလၢနအိၣ်ဒီး COVID-19 ဃုာ်ဒီးတၢ်ဆါအပနီၣ်လၢအနးတဖၣ်,ဒီးနလိၣ်ဘၣ် ambulance တခိၣ်လၢတၢ်ကဆှၢလီၤန့ၢ်နၤန့ၣ်တက့ၢ်.
ဖဲနမ့ၢ်တကတိၤအဲးကလံးကျိာ်အခါတဲထီၣ် ‘ambulance’ ဒီးအိၣ်ဘၣ်လၢလီကျိၤအလိၤလၢတၢ်ကဃ့န့ၢ်ပှၤကတိၤ ကျိးထံတၢ်တဂၤအဂီၢ်တက့ၢ်.
ဖဲန COVID-19 အတၢ်ဆါပနီၣ်မ့ၢ်အိၣ်ဒံး၀ဲဒၣ်ဆူညါ လၢအအါန့ၢ်ဒံး ၆ နွံဖဲနမၤကွၢ်နသးအိၣ်ဒီးတၢ်ဆါအဃၢ်အလီၢ်ခံန့ၣ်, ကတိၤတၢ်ဒီးနတၢ်အိၣ်ဆူၣ်အိၣ်ချ့တၢ်ကွၢ်ထွဲကဟုကယာ်အပှၤဟ့ၣ်တၢ်တက့ၢ်.
မ့ၢ်တၢ်ကဒီသဒၢနသးဒီးပှၤအဂၤတဖၣ်ဒ်လဲၣ်
ပှၤကိးဂၤဒဲးမၤတၢ်လၢအလီၢ်ဒၣ်၀ဲလၢတၢ်ကမၤကဘှၢလီၤ COVID-19 အတၢ်ရၤလီၤအသးအဂီၢ်သ့လီၤ. လၢတၢ်ကဒီသဒၢပှၤအဂၤတဖၣ်ဒီးနကစၢ်အသးအဂီၢ်,ကြၢး
- မၤဘၣ်တၢ်ကဆှဲကဆှီအလုၢ်အလၢ်လၢအဂ့ၤ
- မၤဘၣ်နီၢ်ခိအတၢ်အိၣ်စီၤစုၤဒီးအိၣ်ဆိး ၁.၅ မံထၢၣ်ယံၤဒီးပှၤအဂၤတဖၣ်တက့ၢ်
- ဖျီၣ်ဘၣ်နီၣ်ကျၢၢ်ဘၢမဲာ်တဘ့ၣ်
- မၤကွၢ်နသးဒီးအိၣ်ဆိးစီၤစုၤယံၤကွံာ်ဒီးပှၤဂၤဖဲမ့ၢ်လိၣ်ဘၣ်အခါတက့ၢ်.
မၤလိအါထီၣ်ဘၣ်ဃး တၢ်အိၣ်ဆိးပှဲၤတၢ်ပူၤဖျဲးဒီးခိဘံး(တ) COVIDSafeတက့ၢ်.
ကျိၤကွာ်အဂ့ၤကတၢၢ်တဘိလၢတၢ်ကဒီသဒၢနသး,နဟံၣ်ဖိဃီဖိဒီးနပှၤတ၀ၢလၢ COVID-19 အဂီၢ်မ့ၢ် တၢ်ကဆဲးဒီသဒၢနသးန့ၣ်လီၤ.
ပှၤလၢအအိၣ်ဒီးတၢ်လီၤပျံၤလၢအဒိၣ်
ပှၤတနီၤဘၣ်တဘၣ်ကဆူးဆါထီၣ်ဒိၣ်ဒိၣ်ဖဲအ၀ဲသ့ၣ်မ့ၢ်မၤန့ၢ် COVID-19 အခါလီၤ. ပှၤလၢအအိၣ်ဒီးတၢ်လီၤပျံၤလၢအအါကဲပှၤဒ်သိး-
- ပှၤလၢအသးပှၢ်တဖၣ်
- ပှၤလၢအအိၣ်ပာ်လံဒီးတၢ်အိၣ်ဆူၣ်အိၣ်ချ့အတၢ်ဂ့ၢ်ကီတဖၣ်
- အဘီရံကၠၢၣ်နၢၣ်ဒီးထိရ့း(တ)ပီၣ်လဲၣ်ကျိၤကီးဖိတဖၣ်
- ပှၤလၢအအိၣ်ဒီးနီၢ်ခိနီၢ်သးက့ၢ်ဂီၤတလၢတပှဲၤတဆူၣ်တချ့တဖၣ်န့ၣ်လီၤ.
မၤကွၢ်နသးတက့ၢ်
ဖဲနမ့ၢ်အိၣ်ဒီး COVID-19 အတၢ်ဆါပနီၣ်တမံၤလၢ်လၢ်န့ၣ်, ဖဲအမ့ၢ်စၢ်အခါဒၣ်လဲာ်, နကြၢးမၤကွၢ်နသးတသ့ဖဲအသ့လၢအချ့ကတၢၢ်န့ၣ်လီၤ. တၢ်ထံၣ်န့ၢ် COVID-19 လၢအဆိအချ့အခီပညီမ့ၢ်၀ဲနမၤစၢၤပာ်ပတုာ်ဘဲရၢး(စ)အတၢ်ရၤလီၤအသးဆူနတံၤသကိးတဖၣ်,ဟံၣ်ဖိဃီဖိဒီးနပှၤတ၀ၢအအိၣ်သ့န့ၣ်လီၤ.
တၢ်မၤကွၢ်လၢအဒုးနဲၣ်မ့ၢ်နအိၣ်ဒီး COVID-19 ဧါန့ၣ်အိၣ်၀ဲဒၣ် ၂ ကလုာ်လီၤ-
- polymerase ကွီၤဘျးစဲအတၢ်ခီဆၢ (ထဲဒၣ်၀ဲလၢ COVID-19 အတၢ်မၤကွၢ်အကသံၣ်ဒၢးတဖၣ်လၢတၢ်လဲၤနီၣ်နုာ်လီၤအီၤဒီးသိလ့ၣ်တသ့တဖၣ်ဧိၤ)
- အဲ(န)ထံၣ်ကၠ့ၣ်လၢအချ့အတၢ်မၤကွၢ်တဖၣ်(ညီနုၢ်တၢ်သ့ၣ်ညါအီၤဒ် RAT) န့ၣ်လီၤ.
နပှ့ၤန့ၢ်အဲ(န)ထံၣ်ကၠ့ၣ်လၢအချ့အတၢ်မၤကွၢ်လၢလီပှာ်ယဲၤအဖီခိၣ်ဒီးလၢကျးရိဖှိၣ်တနီၤအပူၤ, တၢ်ဆါတၢ်ပှ့ၤတၢ်ကစဲာ်ကစီအကျးတဖၣ်ဒီးကျးဆါသိလ့ၣ်အသိလၢနီၢ်တဂၤကသူအဂီၢ်န့ၣ်သ့လီၤ.
ဖဲနမ့ၢ်အိၣ်ဒီး COVID-19 အတၢ်ဆါပနီၣ်တဖၣ်အခါ, နမၤန့ၢ်တၢ်မၤကွၢ်လၢတလိၣ်ဟ့ၣ်အပှ့ၤဖဲ COVID-19 အတၢ်မၤကွၢ်အကသံၣ်ဒၢးလၢနလဲၤနီၣ်နုာ်လီၤဒီးနသိလ့ၣ်သ့တဖျၢၣ်အပူၤန့ၣ်သ့လီၤ.
အဲ(န)ထံၣ်ကၠ့ၣ်လၢအချ့အတၢ်မၤကွၢ်လၢတလိၣ်ဟ့ၣ်အပှ့ၤတဖၣ်လၢပှၤလၢအဖီၣ်ဃာ်ကးလၢတၢ်ထုးစှၤလီၤဃာ်တၢ်အပှ့ၤ
နမၤန့ၢ်၀ဲဒၣ်အဲ(န)ထံၣ်ကၠ့ၣ်လၢအချ့အတၢ်မၤကွၢ်တဖၣ်လၢတလိၣ်ဟ့ၣ်အပှ့ၤဖဲနမ့ၢ်အိၣ်ဒီးခီၣ်မီ၀ဲး(သ)အတၢ်ထုးစှၤလီၤဃာ်တၢ်အပှ့ၤအကးသ့ၣ်တဖၣ်အံၤအကျါတခါ အခါန့ၣ်သ့လီၤ-
- ခီၣ်မီ၀ဲး(သ)သးပှၢ်တၢ်အိၣ်ဆူၣ်အိၣ်ချ့အကး (Commonwealth Seniors Health Card)
- သုးဖိလီၤလံၤဂ့ၢ်၀ီအ၀ဲၤကျိၤ, အကးအဘီ,အ၀ါ ဒီးတဃ့ၢ်သၣ်အလွဲၢ် (Department of Veteran's Affairs Gold, White or Orange Card)
- တၢ်အိၣ်ဆူၣ်အိၣ်ချ့တၢ်ကွၢ်ထွဲကဟုကယာ်အကး (Health Care Card)
- စ့တၢ်ဟဲနုာ်စှၤတၢ်အိၣ်ဆူၣ်အိၣ်ချ့အကး (Low Income Health Card)
- ပှၤအီၣ်ပ့ၣ်စ့ၣ်တၢ်ထုးစှၤလီၤတၢ်အပှ့ၤအကး (Pensioner Concession Card) တဖၣ်.
နမၤန့ၢ်အဲ(န)ထံၣ်ကၠ့ၣ်လၢအချ့အတၢ်မၤကွၢ်တဖၣ်လၢအထီၣ်ဘးအခါ ၁၀ လၢသၢလါအတီၢ်ပူၤ (အအါကတၢၢ် ၅ ခါလၢ တနံၣ်အတီၢ်ပူၤ)လၢပှၤတ၀ၢအကသံၣ်ကျးတဖၣ်လၢအပာ်ဃုာ်ပာ်ဂီၢ်လၢတၢ်ရဲၣ်တၢ်ကျဲၤအံၤအအိၣ်န့ၣ်သ့လီၤ.
ကမၤကွၢ်သးလၢအခါဖဲလဲၣ်
နကြၢးမၤန့ၢ် COVID-19 အတၢ်မၤကွၢ်ဖဲန-
- မ့ၢ်အိၣ်ဒီး COVID-19 တၢ်ဆါအပနီၣ်တဖၣ်
- မ့ၢ်ပှၤတဂၤလၢအအိၣ်ဘူးဘၣ်ဒီးပှၤတဂၤလၢအမၤကွၢ် အသးအိၣ်ဒီးတၢ်ဆါအဃၢ်
- နဘၣ်တၢ်ဟ့ၣ်ကူၣ်နၤလၢနကမၤတၢ်အံၤခီဖျိတၢ်အိၣ်ဆူၣ်အိၣ်ချ့အပှၤစဲၣ်နီၤတဂၤ,မ့တမ့ၢ်နလီၢ်က၀ီၤကီၢ်စဲၣ်မ့တမ့ၢ်ဟီၣ်က၀ီၤတၢ်အိၣ်ဆူၣ်အိၣ်ချ့အ၀ဲၤကျိၤ
- လဲၤဆူကၠိမ့တမ့ၢ်တၢ်မၤအလီၢ်ဖဲ တၢ်ပာ်လီၤဃာ်တၢ်ကွၢ်ဟုၣ် COVID-19 အတၢ်ရဲၣ်တၢ်ကျဲၤတခါအပူၤန့ၣ်လီၤ.
နမ့ၢ်၀ဲဒၣ်ပှၤတဂၤလၢအအိၣ်ဘူးဘၣ်ဒီးပှၤလၢအဘၣ်တၢ်ဆါအဃၢ်တဂၤဖဲနမ့ၢ်-
- အိၣ်ဆိးလၢဟံၣ်တဖျၢၣ်ဃီဒီးပှၤတဂၤလၢအမၤကွၢ်အသးအိၣ်ဒီးတၢ်ဆါအဃၢ်
- သူတ့ၢ်ဘၣ်တၢ်ဆၢကတီၢ်ဒီးပှၤတဂၤလၢအအိၣ်ဒီး COVID-19 လၢဟံၣ်,တၢ်အိၣ်ဆူၣ်အိၣ်ချ့ဒီးသးပှၢ်တၢ်ကွၢ်ထွဲကဟုကယာ်အခိၣ်အဃၢၤတခါလၢ ၄ နၣ်ရံၣ်အတီၢ်ပူၤမ့တမ့ၢ်ယံာ်န့ၢ်အန့ၣ်အခါ
- တၢ်တဲဘၣ်နၤခီဖျိနကီၢ်စဲၣ်မ့တမ့ၢ်ဟီၣ်က၀ီၤဒိၣ်တၢ်အိၣ်ဆူၣ်အိၣ်ချ့အ၀ဲၤကျိၤလၢနမ့ၢ်၀ဲဒၣ်ပှၤတဂၤလၢအအိၣ်ဘူးဘၣ်ဒီးပှၤဘၣ်တၢ်ဆါန့ၣ်လီၤ.
တၢ်အိၣ်ဆိးစီၤစုၤယံၤကွံာ်ဒီးပှၤဂၤဒီးတၢ်မၤကွၢ်သးအတၢ်လိၣ်ဘၣ်တဖၣ်လၢပှၤလၢအအိၣ်ဘူးဘၣ်ဒီးပှၤလၢအအိၣ်ဒီးCOVID-19 အဃၢ်န့ၣ်ဒိးသန့ၤထီၣ်လၢ ကီၢ်စဲၣ်မ့တမ့ၢ်ဟီၣ်က၀ီၤဒိၣ်ဖဲလဲၣ်တဘ့ၣ်လၢအအိၣ်ဆိး၀ဲဒၣ်အဖီခိၣ်န့ၣ်လီၤ. ဖဲနမ့မ့ၢ်ပှၤတဂၤလၢအအိၣ်ဘူးဘၣ်ဒီးပှၤတဂၤလၢအအိၣ်ဒီး COVID-19 န့ၣ်, လဲၤအိၣ်သကိးဘၣ်နကီၢ်စဲၣ်မ့တမ့ၢ်ဟီၣ်က၀ီၤဒိၣ်တၢ် အိၣ်ဆူၣ်အိၣ်ချ့အ၀ဲၤကျိၤအပှာ်ယဲၤသန့လၢတၢ်ကထံၣ်၀ဲဒၣ်မ့ၢ်တၢ်ဘျၢဖဲလဲၣ်တခါတၢ်ပာ်လီၤဃာ်လၢနဂီၢ်လဲၣ်န့ၣ်လီၤ.
ဖဲနမၤကွၢ်နသး၀ံၤအလီၢ်ခံ
တဘျီဖဲနမၤကွၢ်နသးမ့ၢ်၀ံၤ,နကြၢးအိၣ်လီၤဖျီၣ်ကွံာ်နသးလၢဟံၣ်တုၤလီၤလၢနဒိးန့ၢ်ဘၣ်တၢ်အစၢတစုန့ၣ်လီၤ. ဖဲနတၢ်မၤကွၢ်မ့ၢ်စံးလၢတၢ်ဆါအဃၢ်တအိၣ်ဘၣ်န့ၣ်, နတလိၣ်အိၣ်ဆိးစီၤစုၤယံၤကွံာ်နသးဒီးပှၤအဂၤဘၣ်.
မၤလိန့ၢ်အါထီၣ်ဘၣ်ဃး တၢ်မၤန့ၢ်တၢ်မၤကွၢ်လၢ COVID-19 အဂီၢ်တက့ၢ်.
ဖဲနမ့ၢ်မၤကွၢ်သးအိၣ်ဒီးတၢ်ဆါအ ဃၢ်အခါဘၣ်မၤတၢ်မနုၤလဲၣ်
ဖဲနမၤကွၢ်နသးအိၣ်ဒီး COVID-19 အဃၢ်အခါ, နကဘၣ် အိၣ်ဆိးစီၤစုၤယံၤကွံာ်သးဒီးပှၤအဂၤလၢဟံၣ်တဘျီဃီလီၤ.
ဖဲနမ့ၢ်လဲၤမၤကွၢ်နသးလၢတၢ်မၤကွၢ်အကသံၣ်ဒၢးလၢနလဲၤနုာ်လီၤမ့တမ့ၢ်နီၣ်နုာ်လီၤဒီးသိလ့ၣ်န့ၣ်,နလီၢ်က၀ီၤတၢ်အိၣ်ဆူၣ်အိၣ်ချ့အ၀ဲၤကျိၤကဆဲးကျိးနၤလီၤ.
ဖဲနမ့ၢ်မၤအဲ(န)ထံၣ်ကၠံၣ်လၢအချ့အတၢ်မၤကွၢ်လၢဟံၣ်န့ၣ်, တဲဘၣ်နလီၢ်က၀ီၤတၢ်အိၣ်ဆူၣ်အိၣ်ချ့အပှၤန့ၢ်စိန့ၢ်ကမီၤမ့ၢ်ဒ်သိးအ၀ဲသ့ၣ်ကကွၢ်ဟုၣ်မ့ၢ်မတၤကလိၣ်ဘၣ်တၢ်မၤစၢၤလဲၣ်န့ၣ်လီၤ. လူၤပိာ်နလီၢ်က၀ီၤတၢ်အိၣ်ဆူၣ်အိၣ်ချ့အတၢ်ဟ့ၣ်ကူၣ်လၢတၢ်ကဆဲးလီၤမံၤဒ်ပှၤလၢအအိၣ်ဒီး COVID-19 အဃၢ်တဂၤအသိးတက့ၢ်.
တၢ်အိၣ်ဆိးစီၤစုၤယံၤကွံာ်ဒီးပှၤဂၤဒီးတၢ်မၤကွၢ်သးအတၢ်လိၣ်ဘၣ်တဖၣ်လၢပှၤလၢအအိၣ်ဘူးဘၣ်ဒီးပှၤလၢအအိၣ်ဒီးCOVID-19 အဃၢ်န့ၣ်ဒိးသန့ၤထီၣ်လၢ ကီၢ်စဲၣ်မ့တမ့ၢ်ဟီၣ်က၀ီၤဒိၣ်ဖဲလဲၣ်တဘ့ၣ်လၢအအိၣ်ဆိး၀ဲဒၣ်အဖီခိၣ်န့ၣ်လီၤ. ဖဲနမ့မ့ၢ်ပှၤတဂၤလၢအအိၣ်ဘူးဘၣ်ဒီးပှၤတဂၤလၢအအိၣ်ဒီး COVID-19 န့ၣ်, လဲၤအိၣ်သကိးဘၣ်နကီၢ်စဲၣ်မ့တမ့ၢ်ဟီၣ်က၀ီၤဒိၣ်တၢ် အိၣ်ဆူၣ်အိၣ်ချ့အ၀ဲၤကျိၤအပှာ်ယဲၤသန့လၢတၢ်ကထံၣ်၀ဲဒၣ်မ့ၢ်တၢ်ဘျၢဖဲလဲၣ်တခါတၢ်ပာ်လီၤဃာ်လၢနဂီၢ်လဲၣ်န့ၣ်လီၤ.
COVID-19 အကသံၣ်ဒီသဒၢ
ဖဲနမ့ၢ်ဒိးန့ၢ်ဘၣ် COVID-19 ဒီးဘျါက့ၤ၀ဲဒၣ်န့ၣ်, နကြၢးမၤန့ၢ်ဒံးန COVID-19 အကသံၣ်ဒီသဒၢဆူညါတဖျၢၣ်လၢတၢ်ကပၢၤဃာ်န "တၢ်အိၣ်ချုးခံလိာ်အသးဒီး" COVID-19 အကသံၣ်ဒီသဒၢအတၢ်ပာ်ပနီၣ်အပတီၢ်အဂီၢ်န့ၣ်လီၤ.
တၢ်ဟ့ၣ်ကူၣ်၀ဲဒၣ်လၢပှၤလၢအဘျါက့ၤဒီး COVID-19 မၤန့ၢ်အကသံၣ်ဒီသဒၢဆူညါတဖျၢၣ်ဖဲအဘၣ်ကူဘၣ်ဂာ်ဒီးတၢ်ဆါအဃၢ်၀ံမ 3 လါအလီၢ်ခံန့ၣ်လီၤ.
တၢ်အိၣ်စီၤစုၤယံၤကွံာ်သးဒီးပှၤဂၤ-
တၢ်အိၣ်စီၤစုၤယံၤကွံာ်သးဒီးပှၤဂၤအခီပညီမ့ၢ်၀ဲ-
- တၢ်အိၣ်လၢဟံၣ် – တဘၣ်လဲၤဆူတၢ်မၤမ့တမ့ၢ်ကၠိ,လဲၤအိၣ်သကိးကမျၢၢ်အတၢ်လီၢ်တၢ်ကျဲတဖၣ်,မ့တမ့ၢ်လဲၤက့ၤတၢ်လၢကမျၢၢ်အတၢ်တီထီၣ်ဆှၢလီၤအလိၤ,လၢထဲးကစံၣ်အပူၤမ့တမ့ၢ်ဒိးသကိးတၢ်နီၣ်ဆှၢတၢ်အတၢ်မၤစၢၤတဖၣ်န့ၣ်တဂ့ၤ.
နကြၢးအိၣ်ဆိးလီၤဖးနသးဒီးပှၤအဂၤလၢနဟံၣ်အပူၤန့ၣ်လီၤ. အိၣ်ဆိးလၢဒၢးလီၤဆီတဖျၢၣ်လၢကလံၤနုာ်လီၤဟးထီၣ်ဂ့ၤလၢအယံၤဒီးပှၤအဂၤတဖၣ်န့ၣ်တက့ၢ်.
ဖဲနအိၣ်ဆိးစီၤစုၤယံၤနသးလၢဒၢးလီၤဆီတဖျၢၣ်အပူၤမ့ၢ်တသ့အခါနကြၢး-
- ဟးဆှဲးတၢ်လီၢ်လၢတၢ်သူသကိးအီၤလၢဟံၣ်အပူၤတသ့ဖဲအသ့အါအါန့ၣ်လီၤ
- ဖျီၣ်နီၣ်ကျၢၢ်ဘၢမဲာ်တဘ့ၣ်ဖဲလ့ၤထီၣ်လ့ၤလိၤလၢတၢ်လီၢ်လၢတၢ်သူသကိးအီၤအပူၤအခါန့ၣ်တက့ၢ်
- ထွါစီကွံာ်တၢ်အမဲာ်ဖံးခိၣ်တခါလၢ်လၢ်လၢနဖီၣ်အီၤန့ၣ်တက့ၢ်
- ဖဲနမၤမ့ၢ်သ့န့ၣ်, သူဘၣ်တၢ်လုၢ်ထံတၢ်ဟးလီၢ်လၢပှၤအဂၤတသူ၀ဲဒၣ်တဖျၢၣ်န့ၣ်တက့ၢ်. ဖဲနမ့ၢ်နီၤသူသကိးတၢ်လုၢ်ထံတၢ်ဟးလီၢ်တဖျၢၣ်အခါ, ထွါစီကွံာ်တၢ်အမဲာ်ဖံးခိၣ်တခါလၢ်လၢ်လၢနဖီၣ်အီၤဒီးလူစီကွံာ်တၢ်ဟးလီၢ်ဖဲအခိၣ်ကးဘၢဃာ်အသးအခါတက့ၢ်
- မ့တမ့ၢ်ဘၣ်လၢပှၤလၢကဟ့ၣ်ကသံၣ်ကသီမ့တမ့ၢ်နီၢ်တဂၤတၢ်ကွၢ်ထွဲကဟုကယာ်လၢအလီၢ်အိၣ်တဖၣ်မ့တမ့ၢ်ဂ့ၢ်ဂီၤအူတၢ်မၤစၢၤတဖၣ်ဘၣ်ဒီး တဘၣ်ပျဲပှၤတမှံၤတဖၣ်လၢအကနုာ်လီၤဆူနဒၢးအပူၤတဂ့ၤ
- ရဲၣ်ကျဲၤတၢ်ဟဲဆှၢန့ၢ်တၢ်အီၣ်တၢ်အီတၢ်လိၣ်တၢ်လဲးဒီးတၢ်ပီးအလီလၢအကါဒိၣ်လၢအဂၤတဖၣ်ဆူနဟံၣ်တက့ၢ်.
ပှၤလၢအညီနုၢ်အိၣ်ဆိးလၢနဟံၣ်ဃုာ်ဒီးနၤန့ၣ်အိၣ်ဆိးဖဲအံၤသ့ဖဲအ၀ဲသ့ၣ်လဲၤအိၣ်ဆိးလၢတၢ်လီၢ်အဂၤဖဲကတီၢ်အံၤမ့ၢ်တသ့အခါန့ၣ်လီၤ.
ပှၤလၢအအိၣ်ဒီး COVID-19 အါဒၣ်တၢ်တက့ၢ်န့ၣ်တၢ်ရဲၣ်ကျဲၤကူစါအီၤလၢဟံၣ်သ့လီၤ– လီၤဆီဒၣ်တၢ်ပှၤလၢအဆဲးဒီသဒၢအသးတဖၣ်န့ၣ်လီၤ. ဖးအါထီၣ်ဘၣ်ဃးတၢ်လၢနကြၢးမၤအီၤဒီးကွၢ်လၢ်ဃာ်အီၤ-
တၢ်ဒုးအီၣ်နုၢ်ဖဲနမ့ၢ်အိၣ်ဒီး COVID-19
ဖဲနမ့ၢ်တူၢ်ဘၣ်လၢနအိၣ်မုာ်အလၢအပှဲၤအခါ, နဒုးအီၣ်နဖိနနုၢ်ဆူညါသ့လီၤ. ဂံၢ်တြီဆၢတၢ်ဆါအသနူကခီဂာ်အသးလၢနအိၣ်ဆူနဖိဆံးအအိၣ်န့ၣ်လီၤ.
ဖဲနမ့ၢ်ဘၣ်ယိၣ်တၢ်အခါမ့တမ့ၢ်အိၣ်ဒီးတၢ်သံကွၢ်တဖၣ်, နကိး၀ဲဒၣ် တၢ်ဒုးအီၣ်နုၢ်တၢ်မၤစၢၤအလီကျိၤ န့ၣ်သ့လီၤ. တၢ်မၤစၢၤအလီကျိၤအံၤအိၣ်၀ဲဒၣ်တသီ ၂၄ နၣ်ရံၣ် တနွံ ၇ သီလီၤ.
ဖဲနမ့ၢ်လိၣ်ဘၣ်ပှၤကတိၤကျိးထံတၢ်တဂၤအခါ, ကိးဘၣ်တၢ်ကျိးထံဒီးတၢ်ကတိၤကျိးထံအတၢ်မၤစၢၤဖဲ131 450 ဒီးဃ့န့ၢ်လၢတၢ်ကကိးန့ၢ်နၤဒီး တၢ်ဒုးအီၣ်ဖိနုၢ်အတၢ်မၤစၢၤအလီကျိၤန့ၣ်တက့ၢ်.
ဖဲနဖိမ့ၢ်အိၣ်ဒီး COVID-19 အခါ
တၢ်ထံၣ်၀ဲဒၣ်လၢနဖိအိၣ်ဒီး COVID-19 န့ၣ်ကဲတၢ်မၤကိၢ်မၤဂီၤနသးဒီးနဟံၣ်ဖိဃီဖိအသးသ့လီၤ. ဖိသၣ်တဖၣ်ကဆူးဆါထီၣ်နးနးကလဲာ်ဒီး COVID-19 န့ၣ်တညီနုၢ်မၤအသးဘၣ်. ဖိသၣ်အါဒၣ်တၢ်တက့ၢ်အတၢ်ဆါအပနီၣ်တအိၣ်ဖျါထီၣ်ဘၣ်မ့တမ့ၢ်ထဲဒၣ်အိၣ်ဒီးတၢ်ဆါအပနီၣ်လၢအစၢ်တဖၣ်ဧိၤလီၤ.
ဖဲနမ့ၢ်ဘၣ်ယိၣ်တၢ်ဘၣ်ဃးဒီးနဖိအတၢ်ဆါပနီၣ်တဖၣ်အခါဆဲးကျိးဘၣ်နကသံၣ်သရၣ်တသ့ဖဲအသ့လၢအဆိအချ့တက့ၢ်.
ဖဲနဖိမ့ၢ်အိၣ်ဖျါထီၣ်ဒီးတၢ်ဆါအပနီၣ်လၢအနးတဖၣ်အခါန့ၣ်ကိးဘၣ် ၀၀၀ တဘျီဃီတက့ၢ်. ဖဲနမ့ၢ်တကတိၤအဲးကလံးအကျိာ်အခါ, ဃ့န့ၢ် 'ambulance' ဒီးအိၣ်လၢလီတဲစိအကျိၤအလိၤဒီးဃ့န့ၢ်ပှၤကတိၤကျိးထံတၢ်တဂၤတက့ၢ်.
ကသံၣ်အီကူစါ COVID-19
ကသံၣ်အီကူစါ COVID-19 တဖၣ်န့ၣ်မ့ၢ်တၢ်ဃုထၢတခါလၢတၢ်ကကူစါ COVID-19လၢအစၢ်တုၤအဘၣ်ဒးလၢသးပှၢ်တဖၣ်အဂီၢ်န့ၣ်လီၤ. တၢ်သ့ၣ်တဖၣ်အံၤမ့ၢ်ကသံၣ်ကသီလၢတၢ်အီအီၤဒ်ကသံၣ်ဖျၢၣ်မ့တမ့ၢ်ကသံၣ်စူခိၣ်တဖၣ်န့ၣ်လီၤ.
ကသံၣ်အီကူစါ COVID-19 တဖၣ်န့ၣ်တကြၢးတဘၣ်၀ဲဒၣ်လၢပှၤကိးဂၤဒဲးအဂီၢ်ဘၣ်. နမၤန့ၢ်အီၤသ့ထဲဒၣ်ဖဲအ၀ဲသ့ၣ်မ့ၢ်အိၣ်ဒီးကသံၣ်သရၣ်တဂၤအလံာ်တၢ်ပျဲအခါန့ၣ်လီၤ.
ဃုသ့ၣ်ညါအါထီၣ်ဘၣ်ဃး တၢ်ကူစါယါဘျါလၢ COVID-19 အဂီၢ်.
မ့ၢ်တၢ်ကမၤန့ၢ်တၢ်မၤစၢၤဖဲလဲၣ်
ထံကီၢ်ခိၣ်ရိနၣ်ဘဲရၢးစ်အတၢ်မၤစၢၤအလီကျိၤဟ့ၣ်၀ဲဒၣ်တၢ်ဂ့ၢ်တၢ်ကျိၤဒီးတၢ်ဟ့ၣ်ကူၣ်ဘၣ်ဃးတၢ်ကဘၣ်မၤတၢ်မနုၤလဲၣ်ဖဲနမ့ၢ်မၤကွၢ်နသးအိၣ်ဒီး COVID-19 အခါန့ၣ်လီၤ. လီကျိၤမၤစၢၤတၢ်အံၤအိးထီၣ်အသးတသီ ၂၄ နၣ်ရံၣ်, တနွံ ၇ သီန့ၣ်လီၤ.
ဖဲနမ့ၢ်လိၣ်ဘၣ်ပှၤကတိၤကျိးထံတၢ်တဂၤန့ၣ်ကိးဘၣ်ထံကီၢ်ခိၣ်ရိနၣ်ဘဲရၢး(စ)အလီကျိၤမၤစၢၤတၢ်ဒီးဃုထၢ တၢ်ဃုထၢ 8 တက့ၢ်.
ကျိၣ်စ့တၢ်ဆီၣ်ထွဲ
ကျိၣ်စ့တၢ်ဆီၣ်ထွဲအံၤအိၣ်၀ဲဒၣ်ဖဲနမ့ၢ်လိၣ်ဘၣ်အခါန့ၣ်လီၤ. လဲၤအိၣ်သကိးဘၣ် Services Australia ဒီးဆီၣ်လီၤ‘Translate’ လၢတၢ်ကထံၣ်န့ၢ်တၢ်ဂ့ၢ်တၢ်ကျိၤလၢနကျိာ်ဒၣ်န၀ဲအပူၤတက့ၢ်.
နီၢ်ခိဒီးနီၢ်သးအတၢ်အိၣ်ဆူၣ်အိၣ်ချ့အတၢ်ဆီၣ်ထွဲ
ဖဲနမ့ၢ်အိၣ်ဒီး Medicare အကးတဘ့ၣ်အခါနမၤန့ၢ်၀ဲဒၣ်လီတဲစိတၢ်အိၣ်ဆူၣ်အိၣ်ချ့အတၢ်မၤစၢၤခီဖျိလီတဲစိမ့တမ့ၢ်တၢ်ဂီၤမူန့ၣ်သ့လီၤ.
ဖဲနမ့ၢ်လဲၤခီဖျိဘၣ်နီၢ်သးအတၢ်အိၣ်ဆူၣ်အိၣ်ချ့အတၢ်ဂ့ၢ်ကီလၢအနးတခါမ့ၢ်လၢ COVID-19 အဃိန့ၣ်, နမၤန့ၢ်သူအါထီၣ်နနီၢ်သးအတၢ်အိၣ်ဆူၣ်အိၣ်ချ့အတၢ်တၢၣ်ပီၣ်တဲသကိးတဖၣ်သ့လီၤ.
လၢတၢ်ကမၤ၀ဲဒၣ်လီတဲစိတၢ်အိၣ်ဆူၣ်အိၣ်ချ့အတၢ်သ့ၣ်နံၤဖးသီတခါမ့တမ့ၢ်မၤန့ၢ်သူနီၢ်သးအတၢ်အိၣ်ဆူၣ်အိၣ်ချ့တၢ်တၢၣ်ပီၣ်တဲသကိးတဖၣ်အဂီၢ်ကိးနတၢ်အိၣ်ဆူၣ်အိၣ်ချ့တၢ်ကွၢ်ထွဲကဟုကယာ်အပှၤဟ့ၣ်တၢ်တက့ၢ်
ဖဲနမ့ၢ်လိၣ်ဘၣ်တၢ်မၤစၢၤအခဲအံၤ
ဖဲနမ့ၢ်လိၣ်ဘၣ်တၢ်မၤစၢၤအခဲအံၤန့ၣ်နီၢ်သးအတၢ်အိၣ်ဆူၣ်အိၣ်ချ့အတၢ်မၤစၢၤတဖၣ်လၢနကိးအီၤသ့န့ၣ်အိၣ်၀ဲဒၣ်တဘျုးမံၤလီၤ-
- Lifeline
- ဖိသၣ်တဖၣ်အတၢ်မၤစၢၤအလီကျိၤ
- ပှၤကျဲးစၢးမၤသံလီၤသးဂ့ၢ်၀ီတၢ်ကိးကဒါက့ၤအတၢ်မၤစၢၤအတၢ်ဖံးတၢ်မၤ (Suicide Call Back Service)
ဖဲနမ့ၢ်တတူၢ်ဘၣ်တၢ်ပူၤဖျဲးလၢနဟံၣ်အပူၤမ့ၢ်လၢဟံၣ်ပူၤဃီပူၤတၢ်စုဆူၣ်ခီၣ်တကးအဃိန့ၣ်ဆဲးကျိးဘၣ်ပၢၤကီၢ်လၢနကီၢ်စဲၣ်မ့တမ့ၢ်ဟီၣ်က၀ီၤဒိၣ်မ့တမ့ၢ်ကိးဘၣ် 1800 RESPECT (1800 737 732) တက့ၢ်.
ဖဲနမ့ၢ်လိၣ်ဘၣ်ပှၤကတိၤကျိးထံတၢ်တဂၤအခါ, TIS National အံၤဘျးစဲန့ၢ်နၤဒီးတၢ်မၤစၢၤအတၢ်ဖံးတၢ်မၤသ့ၣ်တဖၣ်အံၤသ့လီၤ.